“ถ้าจะเปรียบว่านักดำน้ำ 2 คนจากลอนดอนคืออะไร ผมอยากจะยกให้เขาเป็นปลาไหลน่าจะเหมาะสมมากที่สุด เห็นเขาทำงานร่วมกับหน่วยซีลแล้วยังสะกิดเวิร์น อันสเวิร์ธ หลายครั้งว่านี่คือของจริง เขาเก่งมาก ดำผุดดำว่ายไม่เห็นแก่เน็จเหนื่อย แถมยังคล่องตัวมุดซ้ายมุดขวาภายในถ้ำหลวง ง่ายสำหรับเขาหมดเลย”คุณกมล หรือ น้ารัก คุณงามความดี อายุ 41 ปี อดีตลูกจ้างวนอุทยานถ้ำหลวง ขุนน้ำนางนอน อ.แม่สาย จ.เชียงราย เปิดหัวก่อนสนทนาอย่างมีรสชาติ น้ารักบอกว่ารู้จักกับ เวิร์น อันสเวิร์ธ มานาน 7 ปีแล้วจากนักท่องเที่ยวชอบสำรวจถ้ำ ตอนนี้เขาเป็นเขยเชียงราย ไปเรียบร้อยภรรยาเป็นสาวไทยทำงาน อบต.โป่งผา มีความคุ้นเคยกับท้องถิ่น และเป็นผู้รู้ทุกเส้นทาง ทุกตารางนิ้วของถ้าหลวง กล่าวคือในแต่ละปีจะเข้าไปสำรวจในถ้ำบ่อยมา หลายคนอาจจะสงสัยว่าทำไมชอบทำอย่างนั้น ไม่กลัวหรือคำตอบคือเสน่ห์ของถ้ำคือความเงียบสงบ แต่ในความเงียบของมันมีบางออย่างที่เราสัมผัสได้ว่ามันมีชีวิต เสียงน้ำไหลผ่านผนังหินในช่วงฤดูแล้งเป็นสิ่งที่แปลกประหลาดมาก เป็นสิ่งยืนยันว่าภายในถ้ำคือเมืองบาดาล มีแม่น้ำสายเก่าแก่ที่ไม่เคยมีใครมองเห็น
จากความช่ำชองนี้เองคุณกมล จึงถูกเรียกตัวไปช่วยชี้แนะเส้นทางต่างๆ ภายในถ้ำซึ่งมีทั้งทางเดินปกติ เดินได้ครึ่งตัว ต้องคลานต้องกระดึ๊บ หรือมุดเข้าไป บางช่วงแม้แต่คนตัวเล็กๆ ก็ต้องเบี่ยงใช้ส่วนที่บางที่สุดรอดตัวเข้าไปให้ได้“เสน่ห์ของการสำรวจถ้ำอีกอย่างคือเราอยากรู้รายละเอียดให้มากที่สุด จากเดิมมีความเชื่อว่าเขานางนอน มีถ้ำเพียง 2 แห่งคือถ้ำหลวง ถ้ำทรายทองแต่จากการสำรวจของตนกับคู่หูพบเพิ่มมากอีก 1 ถ้ำคือ ถ้ำรักโดยเวิร์น เป็นคนเลือกชื่อเล่นของผมตั้งให้ ปัจจุบันจึงเพิ่มเป็น 3 ถ้ำต่อเนื่องกันหมดระยะทางราว 3 กม.โดยถ้ำรัก อยู่ตรงกึ่งกลาง”อดีต จนท.กรมอุทยานฯ เล่าถึงนาทีปาฏิหาริย์ว่าคืนที่ผ่านมา กำลังจะเข้าพักผ่อนแล้วแต่ก่อนนอนจะต้องคุยเรื่องการค้นหากับ ผอ.หน่วยซีลทุกคืน ทั้งนี้เพื่อการวางแผนการช่วยเหลือเด็กซึ่งตนลงพื้นที่ช่วยอยู่ 5-6 วันห่วงงาน รปภ.ที่โรงเรียนแม่สายประสิทธิศาสตร์ ก็ห่วง ห่วงเด็กก็ห่วง แต่ช่วงหลังร่างกายเริ่มไม่พร้อม บาดเจ็บที่ขาและน้ำกัดเท้าแต่ก็แข็งใจไปร่วมทุกครั้ง บ่ายแก่ๆ วันที่พบเด็กท่าน ผอ.หน่วยซีล ไลน์มาถามว่าว่าจะทำอย่างไรดี ผมตอบไปว่าหมดก๊อกสุดท้ายแล้ว แผนที่ให้ไปนั้นถ้าไม่เจอก็หมดปัญญาแล้วตอน 2 ทุ่ม 17 นาทีผมแจ้งกับผู้บังคับบัญชาในการค้นหาอีกท่านหนึ่งว่าลางานที่โรงเรียนเรียบร้อยแล้ว กระทั่ง 22.18 ท่านแจ้งกลับมาว่ากำลังจะมีข่าวดีไม่ต้องกังวลอะไร จากนั้นท่านผู้ว่าฯ จึงออกมาแถลงว่าพบเด็กแล้ว
“ผมดีใจจริงๆ และต้องยกความดีให้กับทุกคน แต่ที่เข้ามาผมกับเวิร์ธ คือนักดำน้ำชาวอังกฤษ 2 คน(จอห์น โวลันเธน ริชาร์ด สแตนตัน ส่วนอีกคนคือโรเบิร์ต ชาร์ลี ฮาร์เปอร์) เขาทำงานเป็นทีมดีจริงๆ และเก่งมาก เป็นปลาไหลในร่างมนุษย์ดีๆ นี่เอง ส่วนหน่วยซีลนั้นสุดยอด เป็นกองกำลังที่สำคัญ เสียดายคู่ผมดำน้ำไม่เป็น ปฏิบัติการทุกครั้งในถ้ำก็คือไปบอกพิกัดให้ทำงานถูกต้องแม่นยำ ขอบคุณคนไทยทุกคน เสร็จจากเรื่องนี้ผมก็ยังจะเที่ยวสำรวจถ้ำต่อไป ถ้ามีผู้ใหญ่ในสกรมอุทยานฯ ต้องการใช้ให้ผมสำรวจทุกถ้ำในประเทศไทย ผมโอเค ส่วนเวิร์ธ ต้องถามเขาดูก่อน”