ตอบข้อข้องใจ วัคซีนโควิด “แอสตร้าเซนเนก้า” เข็มที่ 2 ทำไมเว้นนาน จะทำให้เกิดภูมิคุ้มกันตก ป้องกันโควิด-19 ได้หรือไม่
เพจ ดังเพจหนึ่ง ได้เขียนอธิบายถึงวัคซีน Az พร้อมทั้งคำแนะนำที่น่าสนใจ ซึ่งผู้ได้รับวัคซีนต้องเฝ้าระวังตนเอง โดยระบุว่า “#AstraZenecaห่างกี่สัปดาห์ #ข้อควรระวังหลังฉีด เมื่อวานมีข้อสงสัยพอสมควรว่า ในคนที่ได้รับวัคซีนเข็มแรกเป็น AZ ว่า นัดหมายเข็มที่สองมันนานจัง หากเป็น SinoVac เข็มสอง จะห่างเข็มแรก 21-28 วัน ส่วน AZ นี้ เมื่อวานเท่าที่เห็นจะเป็น 15 กับ 16 สัปดาห์ อย่างตัวอย่างที่เพื่อนเพจส่งมาในรูปนี้ คือ นัดเข็มที่สอง 20 กันยายน = 15 สัปดาห์
ในล็อตแรก ที่เรานำเข้ามา (ตั้งแต่ช่วงระบาดระลอกใหม่ที่สมุทรสาคร) เราใช้ระยะห่างระหว่างเข็มเป็น 8 – 10 สัปดาห์ ถามว่ามันจะใช้ได้ไหม ก็ต้องบอกว่าใช้ได้ครับ แต่ตามมาตรฐาน หรือคำแนะนำมาตรฐาน จากบริษัทผู้ผลิต จากทั่วๆ ไป จะยังเป็น 4 -12 สัปดาห์ แต่จะมีบางประเทศที่แนะนำว่า สามารถยืดไปได้ถึง 16 สัปดาห์ อย่างตัวอย่างรูปด้านล่าง เป็นคำแนะนำจาก แคนาดา โดยมีการศึกษาว่า ระดับสามารถกระตุ้นระดับภูมิคุ้มกันได้ดี หรือ กระตุ้นภูมิขึ้นสูงกว่าเสียอีก
เนื่องจากภาวะที่ วัคซีน มาช้า การระบาดเยอะ การเลื่อนเป็น 16 สัปดาห์ เพื่อให้คนได้รับเข็มแรกมากๆ จึงเป็นยุทธวิธีที่เราเลือกใช้ได้ ทั้งนี้ เข็มแรกของ AstraZeneca ก็สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี ตั้งแต่ 2-4 สัปดาห์แรกหลังฉีดแล้ว แต่ต้องเตือนตัวเองว่า ยังไงมันก็ไม่เท่าการฉีดสองเข็มนะครับ ข้อมูล 16 สัปดาห์นั้นก็ยังเป็นแค่ข้อมูลด้านเดียว การป้องกันจริงๆ จะเป็นอย่างไร ระหว่างนั้นภูมิที่ตกลงมา จะมีผลเรื่องการป้องกันไหม ? ก็เป็นเรื่องที่ต้องระมัดระวังอยู่
แต่ทว่าพอใช้มากขึ้นกลับพบว่า ในคนอายุน้อย ผู้หญิง นั้น เกิดเหตุ ที่เรียกว่า วัคซีนกระตุ้นภาวะลิ่มเลือดอุดตันขึ้น Vaccine induced prothrombotic immune thrombocytopenia ที่คงพอจะเห็นข่าวจากต่างประเทศ โอกาสโดยรวมคือ 1 ใน ล้าน คนที่รับวัคซีน ในอังกฤษแนะนำว่าควรเลี่ยง ในผู้หญิงอายุน้อยกว่า 40 ยุโรปหลายประเทศก็ตัดที่อายุต่างกันไป 55, 50, 60 (คร่าวๆ เท่าที่จำได้)
ในประเทศไทย เรื่องนี้ มีความเห็นจากผู้เชี่ยวชาญว่า โอกาสเกิดคงจะน้อยมาก น้อยกว่าในยุโรปเสียอีก จากผลเรื่องพันธุกรรม แต่เมื่อเริ่มฉีด เราก็ต้องช่วยกันสังเกตอาการกันไป
ทั้งนี้สำหรับคนอายุไม่มาก หลังฉีด straZeneca อาจจะพบ อาการไม่พึงประสงค์ที่หนักหน่อย ไข้สูง ปวดเมื่อย อ่อนเพลีย น่าจะเจอได้มากกว่า SinoVac เพราะการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันจะมากกว่า
ส่วนอาการที่ต้องระวังว่า เกิดลิ่มเลือดอุดตันหรือเปล่านั้น ก็จะมีอาการได้ตาม อวัยวะที่เกิดลิ่มเลือด โดยมักจะมีอาการได้ตั้งแต่ 4 – 28 วัน หลังการฉีดวัคซีน หากมีลิ่มเลือดในสมอง ก็มีอาการปวดหัว มักจะปวดรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ ทำให้ตาพร่ามัว มองเห็นภาพซ้อน หรือแขนขาอ่อนแรงได้ หากลิ่มเลือดในปอด ก็จะทำให้มีอาการเหนื่อยง่ายกว่าปกติ กิจวัตรเดิมที่ทำได้ไม่เหนื่อยกลับเหนื่อย รู้สึกหายใจติดขัด ไม่เต็มอิ่ม สองอวัยวะหลักน่าจะประมาณนี้
หากหลังรับวัคซีน 4 วันขึ้นไป แล้วมีอาการก็คงต้องไปพบแพทย์ หมออย่างเราๆ ก็คงต้องรับมือ ที่จะตรวจ จะให้ความรู้ แนะนำ หรือจะวินิจฉัยภาวะนี้กันไว้ด้วย คงเป็นรางวัลที่หนึ่ง ที่ไม่มีใครอยากได้ ทั้งหมอทั้งคนไข้